از نظر ویژگی های ساختمانی این نکته قابل توجه است که ساختمان پایگاه‌ها دارای نقشه واحد می باشد. سازه این پایگاه ها از دو قسمت تشکیل شده است :
الف – سازه اصلی که به صورت قاب فلزی سبک در نظر گرفته شده
ب – سازه داخلی که ساختمانی دو طبقه با اسکلت فلزی مهاربندی شده و سقف مرکب می باشد.
دقت به کار گرفته شده در انتخاب زمین مناسب با لحاظ کردن معیارهای هفت‌گانه مدیریت بحران ( نزدیک بودن به کاربری مسکونی، وجود فضای باز در اطراف و دوری از ساختمان‌های بلند مرتبه، نزدیکی به محل های اسکان موقت، وجود شبکه دسترسی مناسب، دور بودن از ساختمان‌ها و تاسیسات خطر‌ساز و …) و همچنین معیار های مخاطرات زمین ( عدم احداث در مجاورت گسل و خاک های سست، حریم قنات، مجاورت شیب‌ها و زمین‌های ناپایدار و …) و نیز ضرایب اطمینان منظور شده در طراحی سازه پایگاه‌ها باعث شده که مجموعه پایگاه های احداث شده دارای ایمنی مناسبی در برابر حوادث گوناگون از جمله زلزله باشند .
همچنین پیش‌بینی مخزن آب اضطراری (۲۱ متر مکعب)، ژنراتور برق اضطراری(۱۲۰KVA ) و محل فرود بالگرد در این پایگاه ها نیز باعث می‌گردد که در صورت قطع شریان‌های حیاتی پس از حادثه‌، کارایی آنها حفظ شود (سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ،۱۳۸۵ :۷).
۲-۲-۱۲ کارکرد های پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران
در شرایط زمانی عادی و شرایط وقوع بحران و پس از آن، کارکردهای متفاوتی برای این پایگاه‌ها تعریف شده است. پایگاه‌ها در شرایط عادی محلی برای ارائه آموزش‌های امور مرتبط با مدیریت بحران و ایجاد بستر مناسب جهت فرهنگ‌سازی مدیریت بحران در بین عامه مردم خواهند بود. همچنین محلی جهت تهیه و نگهداری بانک اطلاعاتی ناحیه (آمار و اطلاعات جمعیتی و سایر اطلاعات مربوط در ناحیه) و محل تبلیغ پیام های آموزشی و نصب تصاویر هشدار دهنده و نیز به عنوان مکان استقرار دفاتر شورا ومشارکت های مردمی، دپوی اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی ومحل نصب تجهیزات شتابنگاری ویژه و سیستم ارزیابی خسارات می باشند. همچنین به عنوان پایگاه بهداشتی- درمانی، اوژانس و آتش‌نشانی بوده و علاوه بر آن مکانی برای ورزش بانوان نیز خواهد بود. کارکردهایی که برای این پایگاه‌ها در هنگام وقوع بحران و شرایط پس از آن در نظر گرفته شده شامل موارد زیر می‌باشد:
– محل استقرار ستاد مدیریت بحران نواحی و تیم‌های استان‌های معین
– وعده‌گاه حضور نیروهای امدادی داخلی و خارجی
– محلی برای تجهیز وسایل نجات تیم‌های نجات وامداد
– پایگاهی جهت ارائه خدمات درمانی و بهداشتی، توزیع مواد غذایی و امدادی
– پایگاه مراقبت و سنجش و اطلاع رسانی
– محل نگهداری آمار و اطلاعات جمعیتی وخسارات ناحیه و شناسایی افراد گمشده و مدیریت اموات
– اسکان موقت خانواده‌ها به ویژه در بحران های کوچک، استراحتگاه امدادگران، مکان ذخیره سازی اجناس اهدایی مردم و محل نگهداری سگ‌های زنده‌یاب از کارکردهای دیگر این پایگاه‌ها در شرایط بحرانی است (سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ،۱۳۸۵ :۸).
۲-۲-۱۳ مدیریت و کارکنان پایگاه‌های چند منظوره
مدیریت و کارکنان در هریک از پایگاه‌های چند منظوره بر اساس جدول مصوب نیروی انسانی فقط چهار نفر شامل (مدیر سالن، مسوول امور مالی و ثبت نام، خدمه و سرایدار و نگهبان ) می باشد.
همچنین مدیر پایگاه چند منظوره از طریق شرکت‌ها و مؤسسات فرهنگی و ورزشی تحت نظارت معاونت اجتماعی و امور فرهنگی شهرداری منطقه و سازمان ورزش شهر انتخاب می شود که لازم است دارای سابقه ورزشی با مدرک لیسانس تربیت بدنی بوده و زیر نظر مدیر ورزش منطقه انجام وظیفه کند.
تبصره : افرادی که سابقه قهرمانی در سطح کشور یا بین المللی داشته باشند با مدرک حداقل دیپلم متوسطه می توانند به کار گرفته شوند(سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ،۱۳۸۵ : ۹-۱۰).
۲-۲-۱۴ سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)
یک سیستم اطلاعاتی است که در رابطه با داده‌های مکانی به کار می‌رود و متشکل از مجموعه سخت افزار، نرم افزار و افراد متخصص است که جهت کسب، اداره، تجزیه و تحلیل و به روز رسانی و مدل سازی اطلاعات به کار رفته و راه حلی برای مدیریت و طراحی پروژه است (احمدی،۱:۱۳۷۵).
سیستم اطلاعات جغرافیایی عبارت است از وارد کردن، ذخیره نمودن، بازبینی کردن، ارتباط
دادن، اصلاح کردن، تحلیل کردن، نمایش تصویری نقشه‌های اطلاعاتی و سرانجام ارائه نتایجی که
از نظر فضایی به سطح سیاره زمین مربوط است (شکوئی،۳۷:۱۳۷۳).
مکانیابی از جمله تحلیل‌های مکانی است که اهمیت زیادی در کاهش هزینه‌های ایجاد و راه‌اندازی فعالیت‌های مختلف دارد. به همین دلیل در انجام پروژه‌های اجرایی از مراحل مهم و تأثیر گذار به شمار می رود. امروزه با توجه به توانایی‌های سامانه سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در مدیریت و تجزیه تحلیل داده‌های مکانی، فضای بسیار کارآمدی برای انجام مراحل مختلف و تحلیل‌هایی مانند مکانیابی ایجاد شده است. همچنین اهمیت مکانیابی به عنوان مرحله تعیین کننده اکثر هزینه‌های احداث و سایر برنامه‌های اقتصادی پروژه‌ها، آن را مورد توجه مدیران و تصمیم گیرندگان نیز قرار داده است که نتیجه آن استفاده از روش های مختلف تصمیم گیری برای مکانیابی است. بنابراین استفاده از چنین روش‌هایی در GIS برای اجرای مکانیابی، نتایج دقیق تری را ممکن است ارائه دهد(آزادی نجات،۱۰۵:۱۳۸۶).
۲-۳ پویش تاریخی مکان یابی
انسان همیشه مایل بوده است که با توجه به هزینه‌ی کمتر، سود بیشتر و دسترسی به منابع، مکان فعالیت خود را در نظر بگیرد. بنابراین نکته ای که همواره باید درباره‌ی نظریه های مکان یابی و ساختار اراضی ذکر شود این است که تمام آنها بر اصول مکانیسم بازار مبتنی است (عابدین درکوش،۴:۱۳۷۲).
میتوان گفت مکان گزینی از ابتدای استقرار انسان هوشمند در زمین جهت دستیابی بشر به منابع غذا، پیدا کردن محل کمین در شکار و جنگ، ایجاد سر پناه و محل کار صورت گرفته، ولی استفاده از روش‌های علمی و مدرن در اواخر قرن گذشته خصوصا پس از جنگ جهانی دوم با پیشرفت ریاضیات و ظهور رایانه رایج شده است. در این راستا تئوری ها، نطریه ها و مدل های مختلفی ارائه شده است که هر کدام دارای مزایا و معایبی می باشد و برای کاربری های خاصی در نظر گرفته شده اند. در این نظریه‌ها سعی در کمی نمودن عوامل تأثیر گذار بر فرایند مکان گزینی بوده است و به ناچار که به نوعی این خصوصیت (کمی شدن) را نداشته اند، از مزایا کنار گذاشته شده اند.
مباحث تئوریک برنامه‌ریزی مکانی ابتدا توسط دانشمندان علوم اجتماعی مطرح گردیده و سپس در جغرافیا و برنامه ریزی شهری تسری یافت، تئوری‌های پرفسور پارسونز^[۴] در خصوص روابط اجتماعی فضای کنش و واکنش یا حوزه‌ی عمل و عکس العمل، تئوری لوییس^[۵]، استرونس^[۶] در خصوص ساخت حوزه های فرهنگی و تئوری حوزه های لوین^[۷] جملگی به بررسی روابط متقابل بین انسان‌ها و محیط پرداخته اند (اکبری، ۱۳۸۵: ۱۸).
اولین کارهای مربوط به مباحث مکانیابی توسط لانهارد و وان تونن انجام شده است.کلیه ی نظریه‌ها با بکارگیری تکنیک های مختلف سعی می کنند که عوامل مؤثر بر استقرار فضایی فعالیت‌های گوناگون شهری را بشناسند (عابدین درکوش،۸۰:۱۳۷۲).
۲-۴ نظریه های مکان یابی
نظریه های مکان یابی را وان تونن در سال ۱۸۲۶ در زمینه فعالیت‌های کشاورزی ابداع نمود. سپس لانهارد در سال ۱۸۸۲ و ۱۸۸۵ نظریه های مکان یابی را در صنت مطرح کرد، ولی چارچوب منظم و علمی این نظریه در مکان یابی صنعتی توسط آلفرد‌و بر آلمانی در سال ۱۹۰۹ شکل گرفت. بعد ها کریستالر و لوش در پیشرفت و گسترش آن در قالب نظریه های مکان‌مرکزی، نقش مؤثری ایفا کردند و در سال‌های بعد هوور و ایزارد در ایالات متحده و فرانسوا پرو در فرانسه، در نظریه های قطب رشد، آن را توسعه و بسط دادند (بند علی، ۱۳۸۷: ۶۱).
۲-۴-۱ نظریه ی وان تونن
وان تونن اقتصاد‌دان آلمانی در مطالعات خود به این نتیجه رسید که در قیمت فروش
تولیدات کشاورزی در بازار معین، علاوه بر تأثیر عوامل تولید عامل دیگری که همان تعرفه‌ی حمل و نقل می باشد اثر می گذارد. بنابراین تولیداتی که فراتر از فاصله ی معینی به بازار می رسد نمی‌توانند برای تولید کننده سود‌آور باشد. وان تونن عوامل اثر گذار بر قیمت یک محصول کشاورزی را عوامل تولید و حمل و نقل دانسته و در مکان یابی نوع کشتزارها در اطراف بازار به عوامل فاصله اهمیت داده است(فرید،۵۰۴:۱۳۷۵).
۲-۴-۲ نظریه مکان یابی بر مبنای مسائل زیست محیطی
مناسب‌ترین مکان، مکانی است که از آن کمترین فشار ممکن بر محیط، خود کاربری و سایر کاربری ها وارد آید. می‌توان بر پایه ی این نظریه به انتخاب مناسب ترین مکان جهت استقرار هر یک از کاربری های شهری مبادرت ورزید. از این دیدگاه، مناسب ترین مکان میانگینی است میان سه عامل نیازهای مکانی کاربری، آثار متقابل کاربری‌ها بر یکدیگر و آثار هر کاربری بر محیط(بهرام سلطانی،۵۷۷:۱۳۷۱).
۲-۴-۳ تئوری آکتور^[۸]۱
بر اساس این تئوری گروه‌هایی که از نظر آنها مکان خدماتی مورد نظر اهمیت دارد و ذی نفع و ذی نفوذ محسوب می گردند مورد توجه قرار گرفته و بر اساس نظرشان ارزش عوامل مشخص می گردد.
مثلا در مورد مراکز خدمات درمانی گروه های ذی نفع، مردم به عنوان مصرف کنندگان هستند و مراکز درمانی به عنوان ارائه دهندگان خدمات و منبع درآمدی، در نتیجه در مکان یابی این مراکز باید عوامل آسایش و راحتی مردم و فاکتورهای درآمد‌زایی برای مراکز خدمات درمانی در نظر گرفته شود (پویان،۱۳۷۹: ۴۳).
۲-۵ کاربرد مدل در جغرافیا