منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 354

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

اَتَر زدن-فال بد زدن

زند و زا کردن-زاییدن-زاد و ولد کردن

آبِ خشک-آب بسته

چُر-ادرار

دل-معده

 

زور زدن-فعالیت زیاد کردن-به کار بردن زور و نیرو

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

زیر سر داشتن-آماده شدن
چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

خیره-بی شرم-پر رو

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

 

چُر-ادرار

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

 

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

زُل-خیره

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

تخم شر-مردم آزار- شرور

 
چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم
ارواح شکمت(ارواح بابات)

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.
دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن
حرام و حرس-ریخت و پاش

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

 

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن
بادپا-تند رو-تیز تک

بالینی-کلینیکی

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن
پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

زار-کوتاه شده ی زایر

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

 
دل واپسی-نگرانی-اضطراب

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

ابریشم-زن نوازنده-مطرب
چارلا-چهار لا-چهار تو

 
چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا
جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

چیز به هم بافتن-راست و دروغ سر هم کردن
پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

 
از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

پته ی کسی را روی آب انداختن-راز کسی را فاش کردن-کسی را رسوا کردن

چرک و خون-چرک آلوده به خون

به عرب و عجمی بند نبودن-هیچ پشت و پناهی نداشتن

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

ترش ابرو-عبوس

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

آفت(زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز)

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

بامبه-توسری

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

درخت مراد-درختی که به آن به عنوان نذری چیزی می بندند

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

دان-دانه-چینه

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

خاطر جمع-مطمئن

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

خاطر داشتن-به یاد داشتن

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

دست تنها-بی یار-تنها

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

 

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

آن سفر(آن بار، آن دفعه)
حلق آویز-به دار کشیده

زحمت کشیدن-کار کردن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

 

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

دو راهی-آن جا که راه دو شاخه می شود

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

خدا به همراه-خدا خافظ

 

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن
ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

اَتَر زدن(فال بد زدن)

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن
آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن
چشم چشم را ندیدن-سخت تاریک بودن
زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

 

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

تُپ تُپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

 

 

تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

دایی قزی-دختر دایی

 

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

آهوی خاور(آفتاب)

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

بی سیرت-بی آبرو

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن
 

دام پزشک-پزشک حیوانات

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد
بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)

چته ؟-تو را چه می شود ؟
زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن
بغل خوابی کردن-نزدیکی کردن

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

 

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

دَم نقد-آماده-حاضر

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن
دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

آواز دادن(خواستن)

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار

ته نشست-رسوب

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان

زهره ترک شدن-زهره آب شدن

باب شدن-معمول و رایج شدن

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

 
جهیزیه-نگا. جهیز

حیوونی-نگا. حیوانکی

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن
آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

دست کردن-دست فرو بردن

باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

 

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف
رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

 

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن
اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

ازرق(چشم زاغ)

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

روی چوب کردن کسی-کسی را برای کاری تحریک کردن

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

خرج راه-هزینه ی سفر
بازرس-مامور بررسی و کنترل
خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن
 

خفت افتادن-تنگ شدن-در تنگنا افتادن

بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

تو هم رفتن-اوقات تلخ شدن-ناراحت شدن
داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

پا واکردن-به راه افتادن بچه

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

اوراق شدن(از هم پاشیدن، از کار افتادن)

رد پای کسی را گرفتن-رد کسی را برداشتن

 

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

افتادن بچه(سقط شدن جنین)
جن زده-دیوانه
از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

جای سفت-وضعیت سخت

آدم ثانی(حضرت نوح)
خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

حبه کردن-دانه دانه کردن
آلکلی(معتاد به الکل)

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

دکمه را انداختن-دکمه ی لباس را بستن

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

جز و ولز-نگا. جز و وز

دسته-جمعیت سینه زن

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن
حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)
بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است
تخمی-به درد نخور-بی مصرف

چلچل-خال خالی-ابلق

 

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند
چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت
آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

چماق-چوبدست-گرز

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین
آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

 

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

زوزه-صدای ناله ی حیوان یا صدای باد

دبور-بی سر و پا-لات-ولگرد-آسمان جل

 

ای والله(در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود، آری به خدا)

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف
چرکو-آدم کثیف

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

تَخم-مهمل تَخم
از تو چه پنهان-راستش را بخواهی