کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 138

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

دله بازی-رفتار آدم دله

چنگول زدن-پنجه زدن

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

خداپسندانه-مورد پسند خدا

خرده کاری-کار جزیی

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن
خروار-کنایه از مقدار زیاد
روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

 

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

 

دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی
خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

خوش رو-زیبا-خندان

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)
حی و حاضر-آماده
خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

پوز زدن-دهان زدن

زبر و زرنگ-چابک و فرز

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

جن بو داده-نوعی دشنام است

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

ذوق زده-بسیار خوش حال
بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

 

دزد و حیز-نادرست و مکار

خیال کسی تخت بودن-آسوده خیال بودن-کاملن مطمئن بودن

جوغ-جوی آب

دست خدا به همراه-در پناه خدا

زبیل-آشغال-زباله
زار زدن-سخت گریه کردن

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

 

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن
از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

 
زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد
دزدیده-دزدکی
خاک برگ-برگ خشک خرد شده
دوبل-دو برابر

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

خال مَخال-خال خال

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی
بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی
خشت مال-دروغ گو-لاف زن
اکبیری-زشت-بی‌ریخت

آتشِ بسته-طلا

اروای ننه‌ات(ارواح بابات)

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

ته خوار-بچه باز

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک
رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

 

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

 

زهر چشم-نگاه خشم آلود

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی
دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن
بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

 

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

 

 

خنکای صبح-سحرگاه

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

 

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند

 

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن
چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

زهره دان-کیسه ی صفرا

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل
بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

جامه شور-رختشوی

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

 

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)
چلو-برنج آب کشیده

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر

 

تیار کردن-آماده کردن

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

خورد و برد-افراط و زیاده روی-ریخت و پاش-تعدی و تجاوز

ذوق زده-بسیار خوش حال

حق و حساب-باج سبیل-رشوه

 

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن
آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

جی جی-خار پشت-جوجه تیغی

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

 

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

ابرو زدن(رضا دادن، اشاره کردن)
داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی
چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده

 

 
بله قربان گو-چاپلوس-متملق
خرکچی-چارپادار
خلاف-جرم

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

 

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

به درک- به جهنم

د ِ-زود باش!

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد
تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن

حقه باز-شعبده باز-تر دست-مکار

بد قدم-نامبارک-بد شگون

زانویی-زانو

دود دادن-ضد عفونی کردن-گذاشتن گوشت و ماهی در معرض دود غلیظ برای فساد ناپذیر کردن آن
 

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

ریزه میزه-ریزه پیزه

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار
پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی
زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

 
بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

برزخ شدن-ناراحت شدن

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

 

چراغ باران-چراغانی

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

 
به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی
زیرش زدن-زیر چیزی زدن

بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

 

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی
خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

تو بمیری-سوگندی در مقام تهدید

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

 

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند
دست فروش-دوره گردی که کالای خود را روی دست انداخته و می فروشد

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن
دست دوم-کار کرده-مستعمل
رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن
دریافتی-حقوق

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی
بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن

زرد گوش-بی رگ-ترسو

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

جاکن شدن-به حرکت در آمدن

زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

 

چُس افاده-افاده ی بی جا

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است
خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

 

 

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

دُم سیخ کردن-دُم سیخ شدن
بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده

ذِله شدن-ذله آمدن
خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی-برای کسی نقشه کشیدن-از کسی بد گفتن
دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده
بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

 

تشت کسی از بام افتادن-رسوا شدن-آشکار شدن راز

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

 

اَتَر زدن(فال بد زدن)

زبانی-شفاهی

درآمد-عایدی

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

چنار عباس علی-متلک بد

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

پر و پاچه-پا-پاچه

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن
انگشت کردن-انگشت رساندن

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

به آب چسیدن-از بین رفتن-نابود شدن-نتیجه نگرفتن

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک
بی وقت-نابهنگام-بی موقع
 

زاهرو-دالان-سرسرا

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

جگرکی-جگر فروش
پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

خندق بلا-شکم

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

بازده-محصولی که انسان یا ماشین در مدتی معین تولید می کند
الانه-همین حالا-هم اکنون

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

به درک واصل شدن-به درک رفتن-برای با نفرت خبر مرگ کسی را دادن بکار می رود
بامبول-حقه-کلک

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

بی همه کس-بی پدر و مادر
حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن
خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

رَطب و یا بس گفتن-سخنان درست و نادرست گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن
زهره ترک شدن-زهره آب شدن

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

پُکیدن-ترکیدن

پس بودن-عقب افتادن از دیگران

 

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

دست و رو نشسته-ناکس-ناچیز

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

دُنگی-دانگی

خدا به رد-در پناه خدا

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند
دانه کردن-دانه های میوه ای را جدا کردن-پراکنده کردن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن
چنار عباس علی-متلک بد
زیر انداز-پارچه ای که زیر پای کسی یا زیر چیزی گسترانند

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)
تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

چُل کلید-جام درویشان
چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

اجل معلق-مرگ ناگهانی
توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن
پُر-لبریز-کامل-سیر-زیاد

زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

 

رودرواسی-رودربایستی
اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

جیغ و ویغ-داد و فریاد

آبِ خشک(آب بسته)
 

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان
پاگون-سردوشی

 

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

دزدی گرگی-دله دزدی

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

ترک بیلمز-آدم نادان

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن
این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

 

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده