بهترین مجموعه اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 39

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

دُنگی-دانگی

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

از خر شیطان پایین آمدن-از لجاجت دست برداشتن-از تصمیم نادرستی منصرف شدن

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن
حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

 

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

پا پتی-پا برهنه

آتشی شدن(از کوره در رفتن)

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

خلاص-تمام شد-مُرد
دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان
دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

اشک تمساح-گریه ی دروغین

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)
دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

 

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

رمباندن-خراب کردن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
دماغ سوختگی-خجالت زدگی-ناکامی
آفتاب خوردن-سختی کشیدن

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس

 
زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم
پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است
 

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن
تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

تازگی-طراوت-خرمی-اخیرن

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

ابرو پاچه‌بزی-دارای ابروی پهن و پرمو-ابرو قجری

حق دادن-تایید کردن

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت
خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

 
از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

دست دوم-کار کرده-مستعمل

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق
بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

خود را گرفتن-فخر فروختن-کبر و نخوت نشان دادن

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

جفت کردن کفش های کسی-بیرون کردن کسی از جایی

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

دست بردن در چیزی-چیزی را تغییر دادن

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

حظ کردن-لذت بردن

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن
رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام
آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

خام کردن-فریب دادن-اغفال کردن

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

آب به آب شدن(تغییر آب و هوا دادن، بهبود یافتن به سبب سفر)

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن
حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه
جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن

دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

دو شاخ-دارای دو شقه

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

دم کار گرفتن-به کار واداشتن

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

بیرون روش-اسهال-شکم روش

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

چیل-آدم بد بیار
چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی
اجاق کسی کور بودن(نازا بودن، بی فرزند بودن)

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

چاچول-حقه باز-شارلاتان

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

 

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

جامهر-کیسه ای که مهر نماز را در آن می گذارند.

 

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

چَک-سیلی-کشید

تقدس مآبی-خود را به دروغ پارسا و پرهیز کار وانمود کردن

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

دوا درمان-مداوا-معالجه
خواب و خوراک-خورد و خواب

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

حمله ور شدن-یورش بردن

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن

 

به خرج کسی نرفتن-بر کسی تاثیر نکردن-بر کسی موثر واقع نشدن
چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

 

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)
از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

رنگ شدن-گول خوردن

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

حمله گرفتن-غش کردن

 

 
 

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن
دنباله رو-پی رو-مقلد
داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست
جگری-به رنگ جگر

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

چشم شور-آن که چشم زخم زند

جاهل پسند-چیزی که جوان
جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

 

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

پُلوغ-ازدحام-بی نظمی

 

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

چنگک شدن-چنگ شدن

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

خم شدن-دولا شدن
زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

تنگ هم-چسبیده به هم

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

 

 

به آخر خط رسیدن-به پایان کار
ریش توپی-ریش تپه
تنگ بودن وقت-دیر شدن

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

حیوون-نگا. حیوان

پشت دست را داغ کردن-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

چروک انداختن-چین انداختن

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

احوال گرفتن-جویای حال شدن

جا در جا-فورن-جا به جا

تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن
آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

دستک-دفتر حساب
خود را بستن-پول دار شدن

 

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

آبِ خشک-آب بسته

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

بدک-نه چندان بد
زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

از دست دادن-گم کردن

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد
افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

دکمه را انداختن-دکمه ی لباس را بستن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج
ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

آتشی شدن-از کوره در رفتن
ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

ارباب حجت(اهل منطق)

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

 
چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

 
حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

چشم و ابرو-زیبایی چهره

خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

 

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

دم خروس در دست داشتن-بهانه داشتن
در نتیجه-سرانجام-عاقبت
دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

اجل معلق-مرگ ناگهانی

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

 

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

اهل دود(سیگاری)

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد
حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

 

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

 

 

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

 

حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن

اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند
بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی
خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد
از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن
چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش

چپ رو-تند رو

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن

آبِ دندان-حریف ساده

جان کلام-اصل مطلب

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

جی جی-خار پشت-جوجه تیغی

 

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن
آفتاب خوردن-سختی کشیدن

دل رحم-مهربان

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده
حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال
دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

 
زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن
دراز کشیدن-خوابیدن-به پشت خوابیدن-مدتی کوتاه خوابیدن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن
خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

 
خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

 

پروار-فربه-چاق
تر تری-کسی که اسهال گرفته است

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

 

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن
بار انداختن-توقف و اقامت کردن

دماغ سوختگی-خجالت زدگی-ناکامی

بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن

 

 
درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

دل قرصی-اطمینان

چوب خوردن-تنبیه شدن
خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

بلا به دور-بلاها دور باد

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

 
آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)
تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

خوابگوشی-سیلی-کشیده

دبنگ-احمق-کودن

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

 

 

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

آب در جگر داشتن-توانایی مالی داشتن

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

 

چوب بندی-داربست

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

با اشتها-متمایل به غذا
پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

 
ریش شدن-ریش ریش شدن

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

 

خودآموز-بدون آموزگار

خدا داده-دیم کاری

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

آلونک‌نشین-ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند

جار زدن-سر و صدا راه انداختن-همه را با خبر کردن-رازی را بر ملا کردن-فریاد کشیدن

دُم به دست دادن-بهانه به دست دادن-خود را گیر انداختن

آتشِ بسته(طلا)

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن
آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند
دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت
رجز خوانی-لاف زنی-دعوی
آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی