مجموعه کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه و بازار فارسی قسمت بیست و دو

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

 
به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

 

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

جُربزه-قدرت-توانایی

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن
پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

 

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

آرواره‌ی کسی لق بودن(سرنگهدار نبودن، پرچانه بودن)

 

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال
تخته پوست-زیرانداز پوستی

رکاب دادن-راهی جایی شدن

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

بریدن از هم-قطع رابطه کردن

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)
روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

رمباندن-خراب کردن

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن
 

حشری-شهوت ران-پر شهوت

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

 

چیلک دان-چینه دان

تا-لنگه-همتا

چیز فهم-عاقل و فهمیده

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

دست از پا خطا نکردن-هیچ کار اشتباهی نکردن-تکان نخوردن

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن
حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

 

 

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

حلال-زن یا شوهر

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق

 

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

 

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

حق نشناس-نا سپاس

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

اله و بله-چنین و چنان
اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص
دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن
دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن
چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند
زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن
زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات
دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

آهوی خاور-آفتاب

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

جی جی-خار پشت-جوجه تیغی

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

آبِ خشک-آب بسته

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

 

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا
پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی
آستین از دهان برداشتن-خندیدن

تاکسی سرویس-نوعی تاکسی که در مسیر ویژه ای رفت و آمد می کند

 
دار-داربست قالی-چوبه ی اعدام

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

دال به دال-پشت سر هم

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

جفت کردن کفش های کسی-بیرون کردن کسی از جایی

زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد
داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

حرص و جوش-عصبانیت

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

 

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس
دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

بازده-محصولی که انسان یا ماشین در مدتی معین تولید می کند

 

داغ به دل یخ گذاشتن-کاری بی هوده و بی اهمیت کردن

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

 

پلکیدن-در جایی رفت و آمد کردن-آهسته و آرام رفتن-ول گشتن

افتادن تشت کسی از بام(رسوا شدن، باز شدن مشت کسی)

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

بد گل-زشت-بد ترکیب
خرخاری-همدیگر را خاراندن

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

آهوی خاور(آفتاب)

آتش بی‌باد-ظلم-می

خدا به سر شاهده-خدا بالای سر شاهد است

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

چُل-آلت مرد
تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

 

پا به فرار گذاشتن-گریختن

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون
دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن
الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی
خوش مشرب-خوش معاشرت-اهل گفت و گو

احتیاطی(نجس، ناپاک)

چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن

زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

 

چرک-کثیف

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

خستگی در کردن-استراحت کردن

داغان-از هم پاشیده-پریشان

 

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن
زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

 

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

 

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور

روغن داغ-روغن گداخته

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن
پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن
راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

پایین دست-طرف پایین

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

 

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن
پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

آستین بالا زدن-آماده شدن-به کاری برخاستن-پا پیش گذاشتن

 
جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

 
پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

دله-ظرف حلبی
الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی
خِطَب-جزیی از جهاز شتر

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن
زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند
خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

 

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن
پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

 

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

 
دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی
داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند
رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

خیار چنبر-نوعی خیار

بخت-شانس-اقبال-شوهر

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

پشمالو-دارای موهای بسیار

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن
خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

 

آبجی خاک‌انداز(زن فضول و خبرچین)
ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن
چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده
 

خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن
رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن
دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

دَم نقد-آماده-حاضر
زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

زاهرو-دالان-سرسرا
دست خوش !-آفرین

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

چشم زهره-ترس

داو-نوبت بازی
زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

 

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

آب به آسیاب کسی ریختن-با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

 

 

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

 

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

بد نما-بد منظر-بد نمود-زشت

دست از سر کچل کسی بر نداشتن-کسی را به حال خود نگذاشتن

چنگک شدن-چنگ شدن

رخصت خواستن-اجازه خواستن

اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند
چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

این سفر-این بار

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن-از دارایی دیگران بخشیدن

بدلی-تقلبی-جنس بد

 

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

الحق و الانصاف(انصافن، حقن)
آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن
خُردینه-بچه ی خردسال

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

دست به سر و روی چیزی کشیدن-چیزی را تعمیر و تمیز کردن

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

چنگول زدن-پنجه زدن

خیس کردن-ادرار کردن به خود
آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف

پنج تن آل عبا- پنج تن

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

 

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

 

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

 

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

اهل دود-سیگاری
دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق
خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

اوضاع احوال-وضع و حال

 

 

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

 

دامن به کمر زدن-آماده شدن-آستین بالا زدن

پوست کنده-رک و بی پرده
اوستا چسک-فضول و مزاحم-سرخر

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو
رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی
از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز
جامه شور-رختشوی

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

دسته جمعی-باهم-گروهی

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

تحصیل کرده-درس خوانده

دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

بد گوشت-آدم نچسب-دیر پیوند-کسی که زخمش دیر بهبود یابد

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است
به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

زیر گرفتن-زیر کردن

از سر کسی زیاد بودن-بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن

 
دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی

تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

بازداشتی-زندانی موقت

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن