مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 315

تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

دیوانه ی کسی بودن-عاشق بی قرار کسی بودن

 

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

جز زدن-ناله و زاری کردن

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))
جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن
دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

 
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)
رتوش-دستکاری و آرایش عکس

 

روغن زرد-روغن حیوانی

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل
خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

دَنگ-حیران و آشفته-سرگشته و شیدا

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در
 

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

تمام و کمال-کامل-به تمامی
چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت
پا پی شدن-تعقیب کردن-در صدد تحقیق بر آمدن
رشوه گیر-رشوه خوار

 
حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن
حال و احوال-وضعیت-کیفیت

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای
اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

جی جی باجی-صمیمیت بسیار زیاد ولی غیر واقعی
دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز

چین چین-پر از چین

چَکه-شوخ و بذله گو
آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

پُر توپ-خشمگین

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

جِر آمدن-اوقات تلخ شدن-زیر مقررات بازی زدن
در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن
بز دل-ترسو

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

 

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

 

 

باد گلو زدن-آروغ زدن

ز ِله-ستوه-عجز

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن
بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

 

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات
دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

 
جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

 

آب آتش زده(اشک)

زیر لبی-زیر زبانی

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

دک و پوز-دهان و لب و دندان

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

جامغولک-حقه-حیله

الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن
تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه
چوبدار-گله دار-گوسفند دار

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

پاچین-دامن زنانه

 

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

بند-ریسمان-طناب-رشته

رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

چادر دَران کردن-از رفتن زن مهمان جلوگیری کردن

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

رخصت خواستن-اجازه خواستن

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن
آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

زندگی-مال-وسایل کار و خانه

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم
زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن
آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

 

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است
زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن
چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

دماغ سوخته-خجالت زده-شکست خورده
 

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

 

دل رحم-مهربان

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

 

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

آغ و داغ-سخت مشتاق و شیفته

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

از کیسه خوردن(از جیب خوردن)
جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن
چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

از تیپ کسی بودن

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

زمین گذاشتن سر-مردن

حرف شنو-سر به را-مطیع

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

بله قربان گو-چاپلوس-متملق

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن
تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن
حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

 

زهره دان-کیسه ی صفرا
دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

چش-چشم

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

از تیپ کسی بودن

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

تک و توک-به ندرت-کمی

چش-چشم
از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)

دزد و حیز-نادرست و مکار

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)
آفتابی کردن(پدیدار کردن)

دهان پر کن-بدون ارزش و اهمیت واقعی

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

این خاکدان-دنیا

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج

 

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

ذوق زده شدن-ناگهان بسیار خوش حال شدن-از شادمانی بسیار و ناگهانی بیمار شدن
رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن
توالت رفتن-به دستشویی رفتن

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن
چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)

آب رفتن زیر پوست کسی(پس از لاغری کمی فربه شدن)

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود
جوغ-جوی آب
جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

اقبال کسی به برج ریق بودن(بداقبال بودن)

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

بارانداز-جای پیاده کردن بار

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

 

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند
آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

 

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

خیر مقدم-خوش آمد

 

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

از زبان کسی مو در آمدن-کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار
پرت شدن-دور افتادن از مطلب

خر بی یال و دم-احمق-نادان

 

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)
درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ
بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

از سر باز کردن-دور کردن-رفع مزاحمت کردن

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

روی حرف کسی حرف نزدن-با حرف کسی مخالفت نکردن

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

 

ازرق شامی(اخمو، ترشرو)

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

خدا به رد-در پناه خدا

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

جای سفت-وضعیت سخت

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

 

زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

آب‌کور-کسی که سودش به دیگران نمی رسد

حرف پوچ-سخن بی معنی

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

جز زدن-ناله و زاری کردن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

برده خورده-ملاحظه-پروا

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

دق مرگ-دق کش

ژوری-هیئت داوران

پیش کردن در-بستن در

رشوه گرفتن-رشوه خواری
زالو-آدم سمج

دود گرفتن-پُک زدن

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

جِر خوردن-پاره شدن
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

آب دندان خوردن-حسرت خوردن

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن
ریز-خرد-کوچک
خوش انصاف-با انصاف-منصف
چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن
چیز فهم-عاقل و فهمیده

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)
 

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

تنگ دل کسی نشستن-بسیار نزدیک کسی نشستن-از کسی جدا نشدن

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

ابرو انداختن-ابرو آمدن

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

خبرنگاری-کار خبرنگار

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن
خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن
حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود
دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

جریحه دار شدن-زخمی شدن-دل شکسته شدن-رنجیده شدن

 

 

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

راستکی-واقعی
دست و بال-دور و بر-اطراف

 

چاروادار قمی بودن-هم از توبره خوردن-هم از آخور

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

از سر نو(دوباره)

چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

درآمد-عایدی

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن