بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 137

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

چنگک شدن-چنگ شدن

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

 

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

بد اخم-عبوس و ترشرو

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

 
دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

آواز دادن(خواستن)

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

آهن کهنه به حلوا دادن(معامله‌ی پرسود کردن)

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن
آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)
از سفیدی ماست تا سیاهی زغال-همه و همه چیز

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن
آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن
 

 

 

حالا حالاها-مدت دراز

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

آواز شدن-شهره شدن

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

دُوال پا-آدم سمج

آرواره‌ی کسی لق بودن-سرنگهدار نبودن-پرچانه بودن

با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن
دهن دره-خمیازه

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

دل رحم-مهربان

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

راست و ریس-موانع و معایب

رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

پُخت کردن-پختن

آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)
تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام
تر دماغ-سرحال-شنگول

تیر کردن کسی-کسی را تحریک کردن و به کاری واداشتن

 
دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

دلسرد کردن-ناامید کردن

چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب

 

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

 

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

چوق-چوب-تومان

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

زیر گرفتن-زیر کردن

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

چاره-درمان

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن
آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار
آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود
باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

بریدن از هم-قطع رابطه کردن

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

خودخوری-حالت خودخور

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

تسمه از کدوی کسی بیرون کشیدن-پاپیچ نشدن-دست برداشتن

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

 

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

 

چینی بند-چینی بند زن

خدا به دور-پناه بر خدا
تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن
دست کردن-دست فرو بردن

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن
از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

بند آمدن-متوقف شدن

حیوونکی-نگا حیوانکی

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

ازدست‌رفته(عاشق)

 

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

 

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

دان دان-متفرق و پراکنده

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

دور از جناب ب-لانسبت

 
چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

تپق-گرفتگی زبان

چشم روشن شدن-شاد و خرسند شدن

خانم آوردن-پا اندازی کردن

دود گرفتن-پُک زدن
اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

تره بار-میوه ها و سبزی ها
از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند
توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن
خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

جای سفت-وضعیت سخت

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

دومندش-دوم از آن

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

انگشت‌شمار-کم-معدود

پیه سوز- پی سوز

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

خواری و زاری-پریشان حالی
چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

 

زبیل-آشغال-زباله

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

جاهل پسند-چیزی که جوان

رمل انداختن-پیش گویی کردن-فال برآوردن
حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد
بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

دلجور-همدل
پیش کردن در-بستن در
تَپوک-ضربه ی دست یا پا

خاک بر سری-بی آبرویی

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

خِر کسی را چسبیدن-گریبان کسی را گرفتن و چیزی از او طلب کردن

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

بی همه کس-بی پدر و مادر

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

از جنس چیزی بودن

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

خشکه پلو-کته

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

 

 

بَرج-خرج های خارج از خانه

خروار-کنایه از مقدار زیاد
 

در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

 
چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

 

بی اشتها-بی میل به غذا

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن
این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

 

پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی
خوش ِ کسی بودن-به هنگام شگفتی مانند چشمم روشن! گویند

ته نشست-رسوب

 

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

پوشک-کهنه ی بچه

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

آزگار-زمان دراز

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن
زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

پر و پاچه-پا-پاچه

 

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

پینه-وصله-پوست سخت شده

توی آش کسی آب سرد ریختن-عیش کسی را کور کردن-بساط کسی را به هم زدن

 

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

چشم خوردن-نظر خوردن

به درک واصل شدن-به درک رفتن-برای با نفرت خبر مرگ کسی را دادن بکار می رود

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

 

بی فکر-لاابالی-بی قید

خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

از دست دادن(گم کردن)

 

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

 

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

دال به دال-پشت سر هم

 

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

 

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

بال بال زدن-بی قراری کردن-دل واپس بودن

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)
خرخاری-همدیگر را خاراندن
جِر-اوقات تلخی-لج

باریک-دقیق-حساس

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

 

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

ابرو فراخی(خوشدلی، گشاده‌رویی)

جوغ-جوی آب

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

زُل-خیره

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

بازرس-مامور بررسی و کنترل

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

دو شاخ-دارای دو شقه

دولت منزل-دولت سرا

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

 

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

درب و داغان-خرد و متلاشی-پریشان
اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

چشم باباقوری-نابینا-کور

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

 
از شوخی گذشته(حالا برسیم به مطالب جدی)
آفتابی شدن-پیدا و آشکار شدن-بیرون زدن آب قنات

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

 

این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.

 

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن
داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند
از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

 

 

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی