کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی فارسی قسمت سیزدهم

بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)
چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن
آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی
 

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

بریدن از هم-قطع رابطه کردن

رستم صولت-رستم در حمام

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن
رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

دوری-ظرف غذاخوری پهن

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

اسب چپ با همدیگر بستن(با هم کینه و دشمنی داشتن)

داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

بالا تنه-از کمر به بالای بدن
زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

رفتن گوش-ناراحت شدن گوش از سر و صدا

راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد
بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

 

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

چنبره زدن-حلقه زدن

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

تند و تیز- تند تیز

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

بند-ریسمان-طناب-رشته

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

 

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

چشمداشت-توقع-انتظار

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی
جهیزیه-نگا. جهیز

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

 
بد شیر-متقلب-بد جنس

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

 

پت پتی-موتور سیکلت

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

چنگول زدن-پنجه زدن

جبهه-میدان جنگ
 

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

زمخت-درشت-ناهنجار

آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

حق گرفتن-نگا. حق بردن

اختر در پیراهن کردن-بی قرار کردن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

دست آموز-تربیت شده-آموخته

آدم-نوکر

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

حق الزحمه-دستمزد

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

چای کاری-کشت و زرع چای

آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی
دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن
حیوانی-نگا. حیوانکی
در ثانی-ثانیا-دوم

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

تو هم رفتن-اوقات تلخ شدن-ناراحت شدن

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

دامن به کمر زدن-آماده شدن-آستین بالا زدن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

زیر شال کسی قرص شدن-شکم کسی سیر بودن

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

جاپیچ-جاکش-دلال محبت

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

 

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

پیاله فروش-میخانه چی

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

 

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن
 

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

اشک تمساح-گریه ی دروغین

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

 

دل و دماغ-دل و حوصله

توی گوش کسی گذاشتن-به کسی سیلی زدن

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن
در بردن-بیرون بردن-گذراندن

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد
به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن
دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن

چراغان کردن-جشن گرفتن

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

 

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

د ِ-پس-آخر
جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

 
چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

جیک-صدا-آواز

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

آدم نچسب(کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند)

 

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

زاد و رود-زاد و ولد-فرزندان

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

بازده-محصولی که انسان یا ماشین در مدتی معین تولید می کند

ریق افتادن-ریغ افتادن

پر افاده-متکبر-مغرور

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن
باریک-دقیق-حساس

رو شور-سفیداب

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن
چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

حال و بار-وضع زندگی
دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

آفتاب به آفتاب(هر روز)

باربند-جای نهادن و بستن بار

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

آب به چشم آمدن-طمع کردن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

آبکی(بی‌ارزش، از روی بی‌علاقگی)
برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها
خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم
 

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن
خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد
تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن
دل واپسی-نگرانی-اضطراب

تیپا خوردن-رانده شدن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن-کاملا تنگدست بودن

تو سری خور-آدم زور شنو-خوار و زبون
جبهه-میدان جنگ

 
تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

زیر گرفتن-زیر کردن

خورده برده-ملاخظه و پروا
 

 

ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

چیز خور شدن-مسموم شدن

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

خلا-مستراح

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن
راه راه-دارای خطوط موازی

چله نشینی-خانه نشینی

تار-از محلی راندن

چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر
در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار

 
دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

تک و توک-به ندرت-کمی

 

تخم نابسمل لا-حرام زاده
بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم
دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

آب نخوردن چشم-امید نداشتن

خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک
تگری-بسیار خنگ-یخچالی
 

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

دو زاری-سکه ی دو ریالی

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن
چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب
تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

دو دو کردن-دویدن

 

 
خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

الحق-به‌راستی-حقیقتن

پوست کلفتی کردن-مقاومت کردن-سخت جانی کردن

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

پینکی رفتن-چرت زدن

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

 

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

چای دبش-چای مرغوب که دهان را گس کند

خرمن-انبوه و پرپشت

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

خاطر داشتن-به یاد داشتن

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

 

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

ازرق شامی(اخمو، ترشرو)

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

چهره کردن-نگا. چهره شدن

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

دُم کله پز را گرفتن-رفتن کسی بی سر و پا و آمدن کسی بی سر و پاتر به جای او

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

دست انداختن-ریشخند کردن-مسخره کردن

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

تیار-درست و آماده

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

چغلی کردن-شکایت کردن

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

چشم انداختن-نگاه کردن

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

خیط کردن-نگا. خیت کردن

 

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

چوبدار-گله دار-گوسفند دار

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

 

 

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

 

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

 
دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

 

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده
جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

ریختن مو-سخت وحشت کردن

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد
 

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن
بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

دُوال پا-آدم سمج

بَزک-آرایش-چسان فسان

دک و دهن-دک و پوز

پر زدن-به چیزی یا کسی اشتیاق فراوان داشتن

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)
خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

خنگ-نادان-ابله-کودن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

پینه زده-وصله کرده

حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن
تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

انگشت به دندان گزیدن-متحیر شدن-حسرت خوردن

جراندن-جر دادن-پاره کردن
آینه‌ی بخت-آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد
جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

 

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی